مراحل شکل‌گیری هویت در نوجوانان+عوامل و نکات
دوران نوجوانی، دریچه‌ای به دنیای بزرگسالی است. دورانی سرشار از تغییرات جسمانی، روانی و اجتماعی که در آن، نوجوانان به‌دنبال یافتن هویت خود هستند؛ اما هویت دقیقا چیست؟ چه چیزی آن را منحصربه‌فرد می‌کند؟ چه ارزش‌ها و باورهایی در مسیر شکل گیری هویت در نوجوانان وجود دارد؟ و در نهایت، جایگاه هویت در دنیای نوجوانان […]
توضیحات
دوران نوجوانی، دریچه‌ای به دنیای بزرگسالی است. دورانی سرشار از تغییرات جسمانی، روانی و اجتماعی که در آن، نوجوانان به‌دنبال یافتن هویت خود هستند؛ اما هویت دقیقا چیست؟ چه چیزی آن را منحصربه‌فرد می‌کند؟ چه ارزش‌ها و باورهایی در مسیر شکل گیری هویت در نوجوانان وجود دارد؟ و در نهایت، جایگاه هویت در دنیای نوجوانان کجاست؟ ما در دپارتمان روانشناسی بهترین دبیرستان دوره اول پسرانه منطقه 3، ما به تمام سوالات ذهن شما پاسخ می‌دهیم.
هویت در نوجوانان به چه معناست ؟
هویت در نوجوانان، به حس درونی و منحصربه‌فردی از خود اشاره دارد که شامل مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، ارزش‌ها، باورها، علایق، اهداف و نقش‌های اجتماعی می‌شود که یک نوجوان برای خود تعریف می‌کند. هویت به این سوال پاسخ می‌دهد که “من چه کسی هستم؟” و “جایگاه من در این دنیا کجاست؟”
شکل‌گیری هویت در دوران نوجوانی، فرآیندی پیچیده و پویا است که تحت‌تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. درواقع باید گفت که این مسیر، فرآیندی تدریجی و زمان‌بر است که با چالش‌ها و ناهمواری‌هایی همراه خواهد بود. نوجوانان در این مسیر، ممکن است با سوالات متعددی درباره خود و دنیای اطرافشان روبرو شوند، ارزش‌ها و باورهای خود را به چالش بکشند و به‌دنبال الگوهای مناسب برای خود باشند.
نقش مهم والدین، مربیان و سایر افراد بزرگسال در این مسیر، این است که با حمایت و راهنمایی نوجوانان در جستجوی هویت و موارد این چنینی همگی به این قشر از جامعه کمک کنند تا بهتر و سریع‌تر بتوانند خود را با زندگی تازه‌ای که در جوانی در انتظارشان است، وقف دهند. شکل گیری هویت در نوجوانان، یک فرآیند مهم و درعین‌حال چالش‌برانگیز است.
مراحل شکل گیری هویت در نوجوانان
مراحل شکل‌گیری هویت در نوجوانان، به‌طور کلی به چهار مرحله تقسیم می‌شود:
1. پراکندگی هویت
در این مرحله، نوجوان هنوز به درک روشنی از خود نرسیده است و به‌دنبال هویت خود می‌گردد. او ممکن است ایده‌ها و ارزش‌های مختلفی را آزمایش کند و در پی الگوهای مختلف باشد.
2. وقفه هویت
در این مرحله، نوجوان تعهدی به هیچ هویت خاصی ندارد و ممکن است احساس سردرگمی و بی‌هدفی کند. او ممکن است از ارزش‌ها و باورهای خود و یا جایگاهش در جامعه مطمئن نباشد.
3. ضبط هویت
در این مرحله، نوجوان هویت خود را از طریق تعهد به یک گروه یا ایدئولوژی خاص پیدا می‌کند. او ممکن است به شدت تحت تاثیر گروه همسالان خود باشد و از آن‌ها تقلید کند.
4. دستیابی به هویت
در این مرحله، نوجوان به یک هویت پایدار و مستقل دست پیدا می‌کند. او ارزش‌ها و باورهای خود را دارد و می‌داند که چه چیزی برای او مهم است. او می‌تواند به‌طور مستقل تصمیم بگیرد و مسئولیت اعمال خود را برعهده داشته باشد.
نکته: این مراحل، به‌طور خطی اتفاق نمی‌افتند و ممکن است نوجوانان در این مراحل روند سینوسی داشته باشند. همچنین، سرعت گذر از این مراحل در افراد مختلف متفاوت است. بنابراین، اگر در حال گذراندن آن‌ها هستید، نگران نباشید. به شما اطمینان می‌دهیم که قطعا به‌خوبی از پس آن‌ها برخواهید آمد.
عوامل موثر در شکل گیری هویت در نوجوانان
شکل‌گیری هویت در دوران نوجوانی، فرآیندی پیچیده و پویا است که تحت‌تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. این عوامل را می‌توان به‌طور کلی به سه دسته عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی تقسیم کرد:
1. عوامل فردی
عوامل فردی که تاثیر مستقیم بر مراحل شکل‌گیری هویت در نوجوانان دارند، عبارت‌اند از:
- ویژگی‌های شخصیتی: مانند برون‌گرایی یا درون‌گرایی، اعتمادبه‌نفس، عزت‌نفس، استقلال
- استعدادها و علایق: مانند استعداد در موسیقی، نقاشی، ورزش و …
- تجربیات فردی: مانند تجارب مثبت و منفی در دوران کودکی، موفقیت‌ها و شکست‌ها
2. عوامل خانوادگی
عوامل خانوادگی مهم نیز عبارت‌اند از:
- ارزش‌ها و باورهای حاکم بر خانواده: مانند ارزش‌های مذهبی، سیاسی، اخلاقی و …
- روابط با والدین: مانند کیفیت رابطه، حمایت و محبت والدین، نظارت و کنترل والدین.
- روابط با خواهر و برادرها: مانند رابطه با خواهر و برادر بزرگ‌تر یا کوچک‌تر و رقابت بین آن‌ها.
3. عوامل اجتماعی
از جمله مهم‌ترین عوامل اجتماعی به شرح زیر هستند:
- فرهنگ: مانند هنجارها، آداب و رسوم، ارزش‌ها و باورهای جامعه.
- انتظارات جامعه: مانند انتظارات از نقش‌های جنسیتی، انتظارات تحصیلی و …
- روابط با همسالان: مانند عضویت در گروه‌های همسالان
- رسانه‌ها: مانند تلویزیون، رادیو، اینترنت و …
نقش هر یک از این عوامل در شکل‌گیری هویت
حال که با تمام عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری هویت آشنا شدیم، در این بخش قصد داریم به تاثیر هر یک از این عوامل در هویت نوجوانان بپردازیم.
عوامل فردی
ویژگی‌های شخصیتی، استعدادها و علایق و تجربیات فردی، نقش مهمی در شکل‌گیری هویت دارند. به‌عنوان مثال، نوجوانی که اعتمادبه‌نفس بالایی دارد، در جستجوی هویت خود جسورتر و فعال‌تر خواهد بود.
عوامل خانوادگی
خانواده، اولین و مهم‌ترین منبع هویت برای نوجوانان است. ارزش‌ها و باورهای حاکم بر خانواده، روابط با والدین و خواهر و برادر، نقش مهمی در شکل‌گیری هویت نوجوانان دارند.
عوامل اجتماعی
فرهنگ، انتظارات جامعه، روابط با همسالان و رسانه‌ها، همگی در شکل‌گیری هویت نوجوانان نقش دارند. به‌عنوان مثال، نوجوانانی که در جوامعی با فرهنگ‌های متضاد زندگی می‌کنند، ممکن است در شکل‌گیری هویت خود با چالش‌های بیشتری روبرو شوند.
نکته:
- اهمیت هر یک از این عوامل در افراد مختلف متفاوت است.
- این عوامل به‌طور همزمان و در تعامل با یکدیگر بر شکل‌گیری هویت اثر می‌گذارند.
- نوجوانان در جستجوی هویت خود، ممکن است با چالش‌ها و ناهمواری‌هایی روبرو شوند.
نقش مدرسه در شکل گیری هویت در نوجوانان
مدرسه به‌عنوان دومین محیط مهم تربیتی پس از خانواده، نقشی کلیدی در شکل‌گیری هویت در دوره نوجوانی ایفا می‌کند. این نقش، از طریق عوامل متعددی اعمال می‌شود که در این بخش، به‌طور کامل به آن‌ها می‌پردازیم:
1. آموزش و پرورش
نقش آموزش و پرورش در شکل‌گیری هویت قشر نوجوان جامعه عبارت‌اند از:
- برنامه درسی: محتوای آموزشی، به‌ویژه در دروس علوم اجتماعی، تاریخ، فلسفه و ادبیات، می‌تواند به نوجوانان در درک هویت خود و جایگاهشان در جهان کمک کند.
- فعالیت‌های فوق برنامه: فعالیت‌هایی مانند انجمن‌های علمی، ورزشی، هنری و … فرصتی برای نوجوانان فراهم می‌سازند تا استعدادها و علایق خود را کشف کنند و در تعامل با دیگران، مهارت‌های اجتماعی خود را ارتقا دهند.
- مشاوره تحصیلی و شغلی: مشاوران، می‌توانند به نوجوانان در شناخت نقاط قوت و ضعف خود، انتخاب رشته تحصیلی و شغلی مناسب و برنامه‌ریزی برای آینده کمک کنند.
2. تعاملات اجتماعی
تعاملات اجتماعی در مدارس نیز، بخش مهمی از هویت نوجوانان را شکل می‌دهد. این تعاملات، به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- ارتباط با معلمان: معلمان می‌توانند با ایجاد فضایی امن و صمیمی در کلاس درس، به نوجوانان در بیان نظرات و احساسات خود کمک کنند و به آن‌ها در شکل‌گیری هویت خود یاری رسانند.
- روابط با همسالان: مدرسه، فرصتی برای نوجوانان فراهم می‌کند تا با همسالان خود از قشرها و با پیشینه‌های مختلف آشنا شوند و مهارت‌های اجتماعی خود را ارتقا دهند.
- گروه‌های همسالان: عضویت در گروه‌های همسالان، به نوجوانان احساس تعلق و هویت می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند تا ارزش‌ها و باورهای خود را شکل دهند.
3. الگوسازی
مدرسه پس از خانواده الگویی مهم در شکل‌گیری هویت است. درواقع، این کادر مدرسه است که این الگو را شکل می‌دهد.
- معلمان: معلمان، به‌عنوان الگوهای رفتاری برای نوجوانان، می‌توانند نقش مهمی در شکل‌گیری هویت آن‌ها داشته باشند.
- مدیران و کارکنان مدرسه: مدیران و کارکنان مدرسه نیز با رفتار و کردار خود می‌توانند الگوی مناسبی برای نوجوانان به‌شمار روند.
4. محیط مدرسه
محیط مدرسه، یکی از مهم‌ترین بخش‌های شکل‌گیری در هویت نوجوانان است؛ زیرا هرچقدر هم کادر مدرسه عالی باشد، اگر محیط به خوبی جایگاه خود را نشان دهد، همه چیز بهم خواهد خورد.
- فضای فیزیکی: فضایی امن، شاداب و پویا در مدرسه، می‌تواند به نوجوانان در احساس تعلق و هویت یاری برساند.
- قوانین و مقررات: قوانین و مقررات مدرسه، باید به گونه‌ای باشند که به رشد و استقلال نوجوانان احترام بگذارند و آن‌ها را در تصمیم‌گیری و مسئولیت‌پذیری تشویق کنند.
نکات ظریفی که درباره شکل گیری هویت در نوجوانان باید بدانید
شکل‌گیری هویت در دوران نوجوانی، فرآیندی پیچیده و پویا است که با چالش‌ها و ناهمواری‌هایی همراه خواهد بود. در این مسیر، توجه به برخی نکات ظریف می‌تواند به نوجوانان و بزرگسالان در یاری‌رساندن به آن‌ها کمک کند:
1. شکل‌گیری هویت، فرآیندی تدریجی و زمان‌بر است
انتظار نداشته باشید که نوجوان شما در یک شب به هویت کاملی از خود دست پیدا کند. این فرآیند، نیاز به زمان و تجربه دارد.
2. هویت، ثابت و ایستا نیست
هویت در طول زندگی تغییر و تحول می‌یابد. با کسب تجارب جدید، دیدگاه‌ها و ارزش‌های افراد نیز ممکن است تغییر کند.
3. هویت، منحصر به فرد است
هیچ دو نوجوانی، هویت کاملا مشابهی ندارند. هویت هر فرد، تحت‌تاثیر عوامل مختلفی ازجمله ویژگی‌های شخصیتی، تجربیات و محیط اجتماعی شکل می‌گیرد.
4. هویت، شامل جنبه‌های مختلفی است
هویت فقط شامل جنسیت، مذهب یا قومیت نیست. هویت شامل علایق، ارزش‌ها، باورها، اهداف و نقش‌های اجتماعی نیز می‌شود.
5. جستجوی هویت، طبیعی است
سوالاتی مانند “من کی هستم؟” و “جایگاه من در این دنیا کجاست؟” در دوران نوجوانی کاملا طبیعی است. پس به‌دنبال پاسخ باشید.
6. بحران هویت، همیشه یک مشکل نیست
بحران هویت، می‌تواند فرصتی برای رشد و اکتشاف باشد. بنابراین نگران هیچ چیز نباشید و فقط به این فکر کنید که هدفتان چیست.
7. نوجوانان به حمایت و راهنمایی نیاز دارند
در این مسیر، نوجوانان به حمایت و راهنمایی والدین، مربیان و سایر بزرگسالان نیاز دارند. آن‌ها را تنها نگذارید و همراهشان باشید.
8. ایجاد فضایی امن برای گفتگو، ضروری است
ایجاد فضایی امن و آزاد برای گفتگو، به نوجوانان کمک می‌کند تا نظرات و احساسات خود را بیان کنند. بگذارید آن‌ها در این مسیر آزاد باشند.
9. صبر و شکیبایی، کلید طلایی است
در این مسیر، صبر و شکیبایی بزرگسالان بسیار مهم است. با آن‌ها تند برخورد نکنید و درواقع تکیه‌گاه امنشان باشید.
10. به یاد داشته باشید که هر نوجوانی منحصر به فرد است
با هر نوجوان به‌طور جداگانه و باتوجه‌به ویژگی‌های شخصیتی و نیازهای او رفتار کنید. هیچ وقت آن‌ها را با یکدیگر مقایسه نکنید.
11.اهمیت نقش الگوها
الگوهای مناسب، می‌توانند به نوجوانان در مسیر هویت‌یابی کمک کنند. مدارس و خانواده، مهم‌ترین الگوهای نوجوانان هستند.
12.نقش رسانه‌ها
رسانه‌ها، می‌توانند تصویری غیرواقعی از هویت به نوجوانان ارائه دهند. نگذارید نوجوانان گول دروغ رسانه‌ها را بخورند.
13.تاثیر فشار همسالان
فشار همسالان، می‌تواند بر انتخاب‌ها و رفتارهای نوجوانان در مسیر هویت‌یابی تاثیر بگذارد. سعی کنید دایره دوستی خوبی داشته باشید.
14.اهمیت عزت نفس
عزت‌نفس بالا به نوجوانان در اعتمادبه‌نفس و اتکا به خود در مسیر هویت‌یابی کمک می‌کند.
15.اهمیت مهارت‌های اجتماعی
مهارت‌های اجتماعی، به نوجوانان در برقراری ارتباط با دیگران و تعامل با آن‌ها در مسیر هویت‌یابی کمک می‌کند.
باتوجه‌به ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های فرآیند شکل‌گیری هویت در نوجوانان، توجه به این نکات می‌تواند به بزرگسالان در یاری‌رساندن به آن‌ها در این مسیر کمک کند.
جمع‌بندی
شکل‌گیری هویت در نوجوانان، یک مرحله حیاتی است که به تعادل میان افکار، ارزش‌ها و انتظارات دیگران می‌رسد. این فرآیند پیچیده، از تعاملات اجتماعی، تجربیات شخصی و فرصت‌های زندگی مشترک متاثر می‌شود. نوجوانان با تغییرات فیزیکی و روانی، ارتباط با همسالان، خانواده و فرهنگ مواجه می‌شوند که همگی نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ایفا می‌کنند. ارزیابی موقعیت‌های زندگی، تعیین هدف‌ها و اعتمادبه‌نفس نیز در این مسیر نکات اساسی به‌شمار می‌روند.
سوالات متداول
- شکل‌گیری هویت در نوجوانان چه چیزهایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
فرآیند شکل‌گیری هویت در نوجوانان، تحت‌تأثیر تعاملات اجتماعی، تجربیات شخصی، خانواده، همسالان و فرهنگ قرار می‌گیرد.
- چرا شکل‌گیری هویت در دوره نوجوانی به‌طور ویژه مهم است؟
در دوره نوجوانی، افراد با تغییرات فیزیکی و روانی مواجه می‌شوند که تأثیر به‌سزایی بر تعیین هویت آن‌ها دارد و این باعث می‌شود که فرآیند شکل‌گیری هویت بسیار حیاتی و مهم باشد.
- چگونه می‌توان به نوجوانان در فرآیند شکل‌گیری هویت کمک کرد؟
ارائه حمایت، فراهم‌کردن فرصت‌های انتخاب، ایجاد محیط‌های امن و ارائه فرصت برای بیان خود به آن‌ها یاری می‌رساند تا در فرآیند شکل‌گیری هویتشان موفق‌تر عمل کنند.
مقالات مرتبط
کنترل خشم در نوجوانان+ ۷ راهکار کاربردی
نشانه های اضطراب در نوجوانان چیست؟ عوامل و نقش والدین در بهبود
